สมุนไพรประคบร้อน-เย็น แก้ปวดหัวเข่า

ปวดหัวเข่า เส้นตึง เจ็บเข่า ปวดข้อพับเข่า เข่าบวม งอเข่าไม่ได้ หัวเข่าอักเสบ ทำไงดี???

ใช้สมุนไพรประคบร้อนหรือเย็น ช่วยแก้ปวดเมื่อยกล้ามเนื้อ คลายเส้นเอ็น และแก้ปวดเข่าอย่างได้ผล **สามารถใช้ประคบส่วนอื่นที่เกิด

อาการปวดได้เช่นกัน ไม่ว่าจะเป็น ขา ข้อศอก แขน ต้นคอ เอว หรือ ใช้ประคบบริเวณหลังเป็นต้น ใช้งานง่าย

การใช้ “ความร้อน” ประคบแก้ปวด  นำอบในไมโครเวฟ 45 วินาที ห้ามเกิน 2 นาทีเด็ดขาด*

การใช้ “ความเย็น” ประคบแก้ปวด  ถอดปลอกสีดำออก แล้วบรรจุเฉพาะหมอนลายไทยด้านในลงถุงซิปล็อคให้มิดชิดเพื่อป้องกันกลิ่นจากตู้เย็น นำไปแช่แข็งในช่องแช่แข็งอย่างน้อย 2 ชั่วโมง จึงนำมาประคบบริเวณที่ต้องการ, การประคบเย็นช่วยให้หลอดเลือดหดตัว เลือดแข็งตัว ลดอาการบวมช้ำ สดอาการอักเสบใน 24 ชั่วโมงแรกหลังได้รับบาดเจ็บ

ตัวยาสำคัญ 10 ชนิด ที่ให้ผลในการรักษาและบรรเทาอาการเจ็บหัวเข่า ปวดเข่า ปวดกล้ามเนื้อและเส้นเอ็นอักเสบ

✔ ไพล - น้ำมันหอมระเหยที่อยู่ในเหง้าสามารถใช้ลดอาการอักเสบและบวมได้ด้วย แก้อาการปวดเมื่อย ทำให้กล้ามเนื้อคลายตัว แก้อาการเส้นตึง อาการเคล็ดขัดยอกฟกช้ำ 

✔ เมล็ดกระถินและเมล็ดถั่วแระ - ดูดความร้อนเร็วและนาน สามารถเก็บกักความร้อนจากการเข้าอบในเตาอบไมโครเวฟได้ดี และสามารถเก็บกักความเย็นหลังจากแช่เย็นในช่องแช่งแข็งได้ 
✔ ตะไคร้บ้าน - มีสรรพคุณระงับปวด ต้านการอักเสบ แก้ปวดข้อ ปวดเมื่อย ฟกช้ำจากหกล้ม ขาบวมน้ำ ช่วยแก้อาการเกร็งและโรคเกี่ยวกับเส้นตึง

✔ ขิง - สามารถลดอาการปวดและตึงในข้อต่อหัวเข่า 

✔ ข่า - ออกฤทธิ์แก้ปวด ช่วยลดการปวดกล้ามเนื้อและข้อ

✔ ตะไคร้หอม - ช่วยลดอาการปวดกล้ามเนื้อและข้อ

✔ ส้มโอ - ช่วยบำรุงผิว ให้ชุ่มชื้นเมื่อถูกประคบด้วยความร้อนหรือความเย็น

✔ ขมิ้นชัน - สารเคอร์คูมินในขมิ้นชันมีฤทธิ์ยับยั้งการสร้างลิวโคไตรอีน(leukotriene) และไดออกซีจีเนส(dioxygenases) เช่น พรอสตาแกลนดิน เบรดีไคนิน เป็นต้น ซึ่งสารเหล่านี้จะทำให้เกิดการอักเสบ สารเคอร์คูมินจึงช่วยลดการอักเสบและบวมได้

✔ ว่านนางคำ - สามารถลดการอักเสบและบวมในกลุ่มทดลอง

✔ ใบเตย - มีฤทธิ์เย็น มีสรรพคุณบรรเทาอาการปวดของข้อและกระดูก โดยเฉพาะโรครูมาตอยด์

การประคบร้อนด้วยสมุนไพรไทย ช่วยแก้ปวดกล้ามเนื้อ ปวดเข่า และคลายเส้นได้อย่างไร

1. ผลจากความร้อน - เมื่อมีการประคบร้อนที่ผิวหนังประมาณ 30 นาที ความร้อนจะกระจายตัวยาและน้ำมันหอมระเหยจากสมุนไพรออกมา และสามารถนำพาสารสำคัญให้ซึมผ่านผิวหนังเข้าไปสู่โครงสร้างที่อยู่ในระดับลึกลงไป 

• ลดความเจ็บปวด - ใยประสาทใหญ่ที่พบมากบริเวณผิวหนังจะถูกกระตุ้นจากการนำกระแสประสาทเมื่อผิวหนังถูกความร้อน ทำให้การนำกระแสประสาทของใยประสาทขนาดเล็กถูกยังยั้งจึงไม่เกิดอาการปวดขึ้นเมื่อสมองรับรู้ได้น้อยลง และกระแสประสาทบางส่วนจะส่งไปยังเรติคูลาร์ฟอเมชันแล้วผ่านไปที่ไฮโปทาลามัสและไปสิ้นสุดที่บริเวณลิมบิกของสมองส่วนหน้ากระตุ้นให้มีการหลั่งสารเอนดอร์ฟินช่วยให้อาการปวดลดลง และเพิ่มขีดเริ่มอาการปวดอีกด้วย
• กระตุ้นการไหลเวียนของเลือด - เมื่อผิวหนังได้รับความร้อน ประสาทส่วนด้านหลังของไขสันหลังจะไปกระตุ้นหลอดเลือดให้มีการขยายตัว ทำให้มีการไหลเวียนเลือดเพิ่มมากขึ้น 
• ลดการอักเสบ - เมื่ออุณหภูมิของเนื้อเยื่อบริเวณที่ได้รับการประคบเพิ่มสูงขึ้น จะทำให้เนื้อเยื่อสามารถนำออกซิเจนไปใช้ได้มากขึ้น เป็นผลให้ส่วนที่มีการอักเสบหรือได้รับบาดเจ็บได้รับการซ่อมแซมที่ดียิ่งขึ้น รวมทั้งจะสามารถกำจัดของเสียออกจากร่างกายได้อย่างมีประสิทธิภาพ เนื่องจากมีการไหลเวียนของเลือดที่เพิ่มขึ้นด้วย
• ลดการติดขัดของข้อ - อุณหภูมิของข้อที่เพิ่มขึ้นจากการประคบร้อนก็จะส่งผลต่อแรงต้านทานและความเร็วของข้อเข่าในการเคลื่อนไหวด้วย ความร้อนบริเวณรอบข้อทำให้การหดรั้งของเนื้อเยื่อคอลลาเจนมีความยืดหยุ่นมากขึ้น ทำให้ผู้ป่วยปวดข้อน้อยลงและเคลื่อนไหวได้สะดวกขึ้น ถ้าเนื้อเยื่อรอบข้อมีอุณหภูมิสูงถึง 40-45 องศาเซลเซียสจากการประคบด้วยความร้อน การทำงานของเอนไซม์คอลลาจีเนส(collagenase) ก็จะเพิ่มขึ้น ส่งผลให้เนื้อเยื่อและพังผืดมีการหดเกร็งและหดรั้งน้อยลง และจากการศึกษาการประคบร้อนด้วยสมุนไพรในผู้ป่วยโรคข้อเข่าเสื่อม พบว่า อาการปวดข้อ ข้อฝืด ความลำบากในการทำกิจกรรมลดลง และอาการเหล่านี้จะดีกว่าการประคบด้วยความร้อนเพียงอย่างเดียว

2. ผลจากสมุนไพร : ร่างกายจะได้รับผลใน 2 ลักษณะจากการประคบด้วยสมุนไพร คือ 

• ผลจากการประคบผิวหนัง เมื่อถูกความร้อน ตัวยาและน้ำมันหอมระเหยจะออกจากสมุนไพร และสามารถซึมผ่านผิวหนังไปสู่ระบบการไหลเวียนของเลือด น้ำเหลือง ต่อมเหงื่อ เนื้อเยื่อคอลลาเจน และการหมุนเวียนอื่นๆทั่วร่างกายได้ดีขึ้น หลังจากการประคบอย่างต่อเนื่องประมาณ 20-60 นาที ดังนั้น การประคบสมุนไพรที่ตำแหน่งใดเป็นพิเศษ บริเวณนั้นก็จะได้รับตัวยาและน้ำมันหอมระเหย ทำให้อาการปวดเมื่อย เคล็ดขัดยอก และการอักเสบลดลงได้ สารสำคัญที่อยู่ในไพล ขมิ้นชัน ตะไคร้ ข่า และอื่นๆก็มีสารสำคัญที่ออกฤทธิ์เป็นยาชา เมื่อถูกความร้อนจะซึมผ่านผิวหนังได้ และส่งผลให้มีความเจ็บปวดลดลง 
• ผลจากการสูดดมกลิ่นหอมของสมุนไพร เมื่อสมุนไพรพวก ไพล ขมิ้นชัน ตะไคร้ ข่า ถูกกับความร้อนก็จะทำให้เกิดกลิ่นหอมจากน้ำมันหอมระเหย ทำให้ร่างกายรู้สึกผ่อนคลายและนอนหลับได้ดี และยังช่วยลดอาการปวดและอักเสบได้อีกด้วย

3. การลดอาการปวดและอักเสบ : เมื่อมีการสูดดมน้ำมันหอมระเหยเข้าไปในโพรงจมูก สารสำคัญจากน้ำมันหอมระเหยจะสามารถซึมผ่านเซลล์บุผิวในโพรงจมูก ต่อไปยังระบบไหลเวียนเลือดได้ง่ายและรวดเร็ว นอกจากนี้โมเลกุลของน้ำมันหอมระเหยจะซึมผ่านถุงลมปอดเข้าสู่กระแสเลือด ไหลเวียนไปทั่วร่างกาย ทำให้บริเวณที่มีอาการปวดและอักเสบทุเลาลงได้

ข้อควรระวังในการประคบร้อนด้วยสมุนไพร
1. ห้ามใช้ลูกประคบที่ร้อนจนเกินไป บริเวณผิวหนังที่อ่อน มีกระดูกยื่น หรือเป็นแผล 

2. ในผู้ป่วยที่เป็นโรคเบาหวาน อัมพาต เด็ก และผู้สูงอายุ ที่อาจมีการตอบสนองช้า ควรใช้ลูกประคบที่ไม่ร้อนจัดและต้องมีความระมัดระวังเป็นพิเศษ เพื่อป้องกันผิวหนังไหม้และพอง

3. การอักเสบที่เกิดขึ้นภายใน 24 ชั่วโมงแรก ควรใช้ความเย็นประคบก่อน เพราะการประคบสมุนไพรแบบร้อน อาจทำให้การอักเสบเพิ่มขึ้น 

4. ไม่ควรอาบน้ำทันทีหลังจากประคบร้อนด้วยสมุนไพร เนื่องจากร่างกายอาจปรับตัวไม่ทัน และยังอาจทำให้ตัวยาถูกชะล้างออกไปจากผิวหนังเร็วเกินไป ไม่สามารถดูดซึมตัวยาได้เต็มที่

ที่มา:

1. หนังสือวิทยาศาสตร์ในการแพทย์แผนไทย โดย: ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.มุกดา ตันชัย ผู้ช่วยศาสตราจารย์ประจำสาขาวิชาพยาบาลศาสตร์ มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช และอาจารย์อภิชาต ลิมติยะโยธิน
อาจารย์พิเศษสถานการแพทย์แผนไทยประยุกต์ คณะแพทย์ศาสตร์ศิริราชพยาบาล มหาวิทยาลัยมหิดล